Bệnh Đậu Mùa Và Những Thông Tin Bạn Cần Biết

Bệnh đậu mùa là gì? Nguyên nhân và cách điều trị bệnh đậu mùa? Các câu hỏi thường gặp liên quan đến bệnh đậu mùa, tất cả sẽ được chúng tôi tổng hợp và đem đến bạn thông qua bài viết này.

1. Bệnh đậu mùa là gì?

1.1 Khái niệm

Đậu mùa là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus variola, một thành viên của họ orthopoxvirus gây ra. Các triệu chứng ban đầu bao gồm sốt cao và mệt mỏi. Sau đó, vi-rút tạo ra phát ban đặc trưng, ​​đặc biệt là trên mặt, cánh tay và chân. Các nốt mụn này chứa đầy chất lỏng trong suốt và sau đó có mủ, sau đó tạo thành một lớp vảy, cuối cùng sẽ khô và bong ra.

1.2 Theo tổ chức y tế thế giới WHO

Bệnh đậu mùa đã tồn tại ít nhất 3000 năm, đây là một trong những căn bệnh kinh hoàng nhất mà loài người biết đến, tỷ lệ tử vong của bệnh lên đến 30% và gây ra cái chết cho hàng triệu người trước khi nó bị tiêu diệt hoàn toàn vào năm 1979.

Vắc xin đậu mùa, do Edward Jenner tạo ra vào năm 1796, là vắc xin thành công đầu tiên được phát triển. Ông quan sát thấy những người giúp việc sữa trước đây từng mắc bệnh đậu mùa đã không mắc lại và cho thấy rằng một phương pháp tiêm chủng tương tự có thể được sử dụng để ngăn ngừa bệnh ở những người khác. 

Vào năm 1967, tổ chức Y tế Thế giới đã đưa ra một kế hoạch tăng cường để diệt trừ bệnh đậu mùa. Việc tiêm chủng và giám sát trên diện rộng đã được thực hiện trên khắp thế giới trong nhiều năm. Trường hợp ngoài tự nhiên cuối cùng được biết đến là ở Somalia vào năm 1977 và WHO khuyến nghị các nước chấm dứt chiến dịch tiêm chủng quốc gia vào năm 1979. Năm 1980 WHO tuyên bố đã loại trừ bệnh đậu mùa – căn bệnh truyền nhiễm duy nhất có được sự khác biệt này. Đây vẫn là một trong những thành công đáng chú ý và sâu sắc nhất về chiến dịch bảo vệ sức khỏe cộng đồng trong lịch sử nhân loại.

2. Dấu hiệu và triệu chứng của bệnh đậu mùa

2.1 Thời gian ủ bệnh

Thời kỳ ủ bệnh từ lúc nhiễm bệnh đến lúc triệu chứng rõ ràng đầu tiên xuất hiện là khoảng 12 ngày. Một khi bị hít vào, virus Variola major xâm chiếm vùng họng miệng hoặc vùng niêm mạc hô hấp, di chuyển đến hạch bạch huyết và bắt đầu sinh sôi. Trong giai đoạn tăng trưởng ban đầu, virus có thể di chuyển từ tế bào đến tế bào, nhưng vào khoảng ngày thứ 12, các tế bào nhiễm virus giảm dần, virus được tìm thấy trong máu với số lượng lớn. Tiếp đó là sự sinh sôi virus diễn ra ở lá lách, tủy xương và hạch bạch huyết. 

2.2 Các triệu chứng

Các triệu chứng ban đầu của bệnh đậu mùa tương tự với các bệnh nhiễm virus khác, chẳng hạn như cúm và cảm thông thường, sốt ít nhất 38.5 °C, đau nhức cơ, cảm giác khó chịu, đau đầu và tình trạng mệt mỏi. Khi các ống tiêu hóa bị liên lụy, chứng buồn nôn và ói mửa, cùng với chứng đau lưng xuất hiện. Các triệu chứng báo trước, hay giai đoạn tiền bệnh, thường kéo dài 2-4 ngày. Từ ngày 12-15, những thương tổn thấy được đầu tiên xuất hiện – đó là các vết chấm nhỏ màu đỏ gọi là anathema – trên màng nhầy của miệng, lưỡi, vòm miệng và cổ họng. Nhiệt độ cơ thể vẫn bất bình thường. Các thương tổn này nhanh chóng lan ra và bị vỡ, giải phóng lượng lớn virus vào tuyến nước bọt.

2.3 Khi phát bệnh

Virus gây bệnh đậu mùa có khuynh hướng tấn công tế bào da, gây nên những mụn nhọt điển hình (gọi là phát ban) của chứng bệnh này. Các nốt nhỏ phát triển trên da từ 24-48 tiếng sau khi các thương tổn ở các màng nhầy xuất hiện. Thông thường, các vết ban xuất hiện đầu tiên ở trán, sau đó nhanh chóng lan ra cả khuôn mặt, phần lớn các bộ phận gần đầu, thân người và cuối cùng là ở các bộ phận xa hơn. 

Quá trình xảy ra không quá 24 đến 36 tiếng, sau thời gian này không còn thương tổn mới nào xuất hiện. Lúc này, sự nhiễm virus variola có thể diễn ra theo nhiều hướng, dẫn đến bốn loại bệnh đậu mùa như trong phân loại Rao: thông thường, giảm nhẹ, ác tính và gây xuất huyết. Trong lịch sử, bệnh đầu mùa gây ra tỷ lệ tử vong vào khoảng 30%, trong đó hai dạng ác tính và gây xuất huyết thường gây chết người.

3. Phân biệt bệnh đậu mùa và thủy đậu

Nhiều người thường nhầm lẫn giữa bệnh đậu mùa và thủy đậu và cho rằng hai bệnh này là một. Thực tế, đây là hai vấn đề sức khỏe hoàn toàn khác nhau với các nguyên nhân gây bệnh riêng biệt.

3.1. Những điểm giống nhau giữa bệnh đậu mùa và thủy đậu

• Gây tổn thương da, sốt, mệt mỏi và chán ăn cho người bệnh
• Khả năng lây nhiễm cao
• Có thể phòng ngừa bằng vắc xin
• Nguy cơ xảy ra biến chứng tương đối cao
• Một số triệu chứng chung: nốt mủ, mụn nước, làm tổn thương da từ 2-4 ngày.

3.2. Những điểm khác nhau giữa bệnh đậu mùa và thủy đậu

	Đậu mùa	Thủy đậu
Nguyên Nhân	Nhóm virus thuộc chủng Poxvirus	Virus Varicella Zoster, thuộc chủng virus Herpes
Biểu hiện	Các nốt đậu mùa nhỏ hơn, lượng dịch trong các nốt nhiều hơn	Các nốt thủy đậu giống bong bóng nước, dễ vỡ và nhiễm trùng
Khả năng lây nhiễm	Rất cao	Cao
Thời gian ủ bệnh	7-14 ngày	10-21 ngày
Chẩn đoán	Dựa vào xét nghiệm dịch mụn nước và sự gia tăng tế bào trong nuôi cấy mô	Dựa trên triệu chứng và xét nghiệm mụn nước

4. Giải đáp những câu hỏi thường gặp về bệnh đậu mùa

4.1. Bệnh đậu màu có xảy ra tự nhiên không?

Bệnh đậu mùa không còn xảy ra một cách tự nhiên nữa vì nó đã được loại bỏ hoàn toàn sau một quá trình kéo dài và tỉ mỉ, xác định tất cả các trường hợp và những người tiếp xúc với họ và đảm bảo rằng tất cả họ đã được tiêm phòng. 

4.2. Tại sao bệnh đậu mùa lại được nói đến hiện nay?

Khi bệnh đậu mùa được chính thức chứng nhận là đã diệt trừ, vào tháng 12 năm 1979, một thỏa thuận đã đạt được theo đó tất cả các kho vi rút còn lại sẽ bị tiêu hủy hoặc được chuyển đến một trong hai phòng thí nghiệm an toàn – một ở Hoa Kỳ và một ở Liên bang Nga. Quá trình đó được hoàn thành vào đầu những năm 1980 và kể từ đó không có phòng thí nghiệm nào khác chính thức tiếp cận được với loại vi rút gây bệnh. 

Có một số quốc gia tin rằng virus gây bệnh đậu mùa vẫn còn tồn tại ở đâu đó bên ngoài phòng thí nghiệm và có thể được cố tình phát tán để gây hại. Dù không đánh giá được yếu tố rủi ro này có thật hay không nhưng WHO vẫn không ngừng nỗ lực để hỗ trợ các nước đối phó với khả năng này.

4.3. Tôi có thể mắc bệnh không và bệnh đậu mùa có lây không?

Virus gây bệnh rất dễ lây lan và lây lan qua tiếp xúc giữa người với người và các giọt nước bọt trong hơi thở của người bệnh. Nó có thời gian ủ bệnh từ 7 đến 17 ngày sau khi tiếp xúc và chỉ lây nhiễm khi bị sốt. Phát ban đặc biệt xuất hiện từ hai đến ba ngày sau đó. Thời kỳ lây nhiễm mạnh nhất là trong tuần đầu tiên của bệnh, mặc dù người bị bệnh đậu mùa vẫn có khả năng lây nhiễm cho đến khi lớp vảy cuối cùng bong ra.

4.4. Bệnh đậu mùa lây lan nhanh như thế nào? 

Tốc độ lây truyền bệnh đậu mùa nói chung chậm hơn so với các bệnh như sởi hoặc thủy đậu. Bệnh nhân lây bệnh đậu mùa chủ yếu cho các thành viên trong nhà và bạn bè vì vào thời điểm truyền bệnh, họ thường ốm và nằm trên giường; các vụ bùng phát lớn như ở trường học thường không phổ biến.

4.5. Bệnh có thể được chữa trị tận gốc không?

Không có cách chữa khỏi bệnh đậu mùa, nhưng việc tiêm chủng ngừa có thể được sử dụng rất hiệu quả để ngăn ngừa hiệu quả nếu được tiêm trong thời gian lên đến bốn ngày sau khi một người đã tiếp xúc với virus. Đây là chiến lược đã được sử dụng để diệt trừ căn bệnh này trong thế kỷ 20. Các loại thuốc kháng vi-rút mới, đã được phát triển cho các bệnh khác kể từ khi bệnh được loại trừ, có thể có một vai trò nào đó. Không có nghiên cứu nào về tính hữu ích hoặc an toàn của chúng, đã được thực hiện trên những người tiếp xúc với bệnh.

4.6. Hiện có vắc xin không?

Có một loại vắc-xin chống lại bệnh đậu mùa là một công cụ quan trọng trong việc tiêu diệt căn bệnh này.

Vắc xin này không chứa vi rút variola gây bệnh đậu mùa, mà là một loại vi rút có liên quan mật thiết với virus variola. Khi tiêm vắc xin này cho người, nó sẽ bảo vệ họ khỏi bệnh. Tuy nhiên, nó có thể có những tác dụng phụ, mặc dù hiếm gặp nhưng rất nghiêm trọng, trong trường hợp nghiêm trọng nhất có thể gây tử vong. 

Kể từ khi bệnh đậu mùa đã được loại trừ, vắc-xin này không được khuyến khích sử dụng trong chủng ngừa thông thường.

Nó được sử dụng để bảo vệ các nhà nghiên cứu làm việc trên vi rút variola gây bệnh đậu mùa và các vi rút khác trong cùng họ vi rút (được gọi là vi rút bệnh đậu mùa). Nó cũng có thể được sử dụng để bảo vệ bất kỳ ai khác được đánh giá là có nguy cơ cao tiếp xúc với bệnh. Thuốc chủng này không thể được sử dụng cho những người bị suy giảm miễn dịch hoặc suy giảm miễn dịch.

Sau chương trình diệt trừ, một thế hệ vắc xin thứ hai đã được phát triển sử dụng các chủng vắc xin đậu mùa tương tự như các vắc xin được sử dụng trong chiến dịch diệt trừ. Thế hệ thứ ba của vắc xin đậu mùa đại diện cho các chủng vắc xin giảm độc tốt hơn, được phát triển đặc biệt như vắc xin an toàn hơn cho những nhóm nguy cơ cao bị rối loạn miễn dịch hoặc viêm da ở giai đoạn cuối của chương trình diệt trừ. Tuy nhiên, vì những vắc xin này chưa được sử dụng trong chiến dịch tiêu diệt nên hiệu lực và hiệu quả thực tế vẫn chưa được biết.

4.7. Tôi đã tiêm phòng khi tôi còn nhỏ. Tôi vẫn được bảo vệ chứ?

Bất kỳ ai đã được chủng ngừa bệnh đậu mùa (ở hầu hết các quốc gia, điều này có nghĩa là bất kỳ ai từ 40 tuổi trở lên) sẽ có một số mức độ bảo vệ. Việc tiêm phòng có thể không còn hiệu quả hoàn toàn, nhưng nó có khả năng bảo vệ bạn khỏi những tác động xấu nhất của bệnh. Tuy nhiên, nếu bạn đã tiếp xúc trực tiếp với vi rút gây bệnh đậu mùa, bạn nên tiêm phòng lại.

4.8. Liệu có nên lo ngại về một đợt bùng phát dịch đậu mùa?

Theo WHO, Các bác sĩ, nhân viên y tế và nhân viên bệnh viện trên khắp thế giới đã được đào tạo để xác định các bệnh truyền nhiễm, dựa vào xác minh chẩn đoán của họ và sau đó sẽ có chính sách phản ứng phù hợp. Hệ thống tương tự sẽ xác định bất kỳ đợt bùng phát bệnh đậu mùa nào có thể xảy ra ngay cả khi vi rút được cố tình lây lan để gây hại. 

Hệ thống y tế công cộng sau đó sẽ được huy động để theo dõi tất cả các tiếp xúc đã biết của người bị nhiễm bệnh và tiêm chủng cho họ để ngăn ngừa nhiều trường hợp bệnh đậu mùa phát triển hơn. Nếu điều này được thực hiện nhanh chóng và hiệu quả, số lượng ca bệnh có thể được giữ ở mức tối thiểu và ổ dịch sẽ được ngăn chặn. Đây là cách tiếp cận đã loại bỏ thành công căn bệnh này. Chìa khóa là phải có một hệ thống phát hiện bệnh tốt cũng như phản ứng nhanh chóng với các bệnh truyền nhiễm, bất kể nguyên nhân của chúng là gì.

Trên đây là tất cả các thông tin hữu ích liên quan đến bệnh đậu mùa. Hy vọng bài viết đã mang lại những thông tin hữu ích có thể để bảo vệ bạn và gia đình trước căn bệnh này.

Xem thêm:

• Tại Sao Dị Ứng Thực Phẩm Ở Trẻ Em Đang Gia Tăng? Cần Làm Gì?
• Dấu Hiệu Quai Bị Là Gì? Nguyên Nhân Và Cách Khắc Phục?