Tháp Chàm là đặc trưng đại diện cho văn hóa của người Chăm. Các tháp Chàm mang đặc trưng và thể hiện tài năng xây dựng của người cổ. Hiện nay, các địa điểm tháp chàm nổi tiếng đang nhận được sự quan tâm rất lớn từ những khách du lịch.
Nội dung bài viết
1 Đôi Nét về Tháp Chàm
Tháp Chàm là một công trình kiến trúc tôn giáo của người Chăm hay Champa, người thừa kế nền văn hóa Sa Huỳnh. Tháp Chàm được xây bằng gạch và đá sa thạch. Chịu ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ trước thế kỷ 17…
Tháp được xây vuông vức, trong thờ thần Siva, ngẫu tượng Yoni, Linga có trang trí hoa văn tỉ mỉ. Một số tháp được xây dựng ngoài thờ thần ra còn để thờ vua chúa, các vị hoàng hậu. Bên trong trang trí và trưng bày các vật dụng tiêu biểu của hoàng gia. Có giá trị mang tính lịch sử.
Các công trình kiến trúc Cham Pa bao gồm tháp Chàm, tượng, hình chạm khắc trên đá, …Được tìm thấy ở nhiều nơi trên miền Trung Việt Nam từ các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên-Huế! Đến Thuận Hải, Ninh Thuận Bình Thuận.
Nhiều công trình có giá trị cao như quần thể tháp Chàm ở Mỹ Sơn. Nó được nhiều học giả phương Tây đánh giá là tương đương với Angkor Wat (ở Campuchia), Pagan (ở Miến Điện) và Borobudur (ở Indonesia) về giá trị nghệ thuật.
2 Tháp Chàm có những đặc điểm kiến trúc đặc sắc thế nào?
Có hai dạng mái chính là mái bằng vuông và mái nhọn (các tháp nhỏ chồng lên nhau).
Các tháp có nhiều kích cỡ khác nhau, một số cao 24 mét. Tháp vuông là kiểu dáng tháp chủ đạo.
Ngoài ra còn có những ngôi tháp có nền và mái hình chữ nhật uốn cong. Như con thuyền (như tháp ở Thánh địa Mỹ Sơn). Một tòa tháp thường có lối vào hướng về phía đông! Và có các bàn thờ dành riêng cho việc sùng bái các vị thần.
Tháp Chàm được xây bằng gạch kết hợp với đá cát trang trí với các mảnh, vụn. Kỹ thuật xây gạch của người Chăm rất phát triển. Các viên gạch (31cm x 17cm x 5cm) được đặt chặt vào nhau mà không cần vữa; công nghệ này vẫn còn là một bí ẩn đối với các nhà nghiên cứu.
Trong tháp Chăm có rất nhiều hình chạm khắc hoa lá, động vật, con người với những họa tiết phong phú thể hiện nét nghệ thuật của từng thời kỳ lịch sử. Những tòa tháp được xây dựng trước thế kỷ 11 được đánh dấu bởi sự hài hòa và hùng vĩ của chúng.
Các tòa tháp trong thế kỷ 10 nhưng vẫn giữ được vẻ đẹp hùng vĩ của chúng. Một số được đánh dấu bằng sự hài hòa về tỷ lệ và trang trí, mang đến vẻ đẹp tinh tế và nhẹ nhàng.
3 Tháp Chàm Ponagar Ở Nha Trang
Cụm di tích và tháp Chàm Ponagar cách thị xã Nha Trang 2 km về phía Bắc, tọa lạc trên đồi Cù Lao, gần cửa sông Cái. Quần thể kiến trúc của tín ngưỡng tôn giáo này thờ Bà Ponagar, Thánh Mẫu của dân tộc Chăm Liu và Nữ thần Biển.
Cả hai Nữ thần đều là Thần bảo hộ của Vương quốc Champa kéo dài từ Kauthara đến Panduranga (vùng Khánh Hòa – Ninh Thuận ngày nay).
Những di tích này được xây dựng từ thế kỷ 8 đến thế kỷ 13. Lúc đầu, tháp Ponagar được làm bằng gỗ (trước thế kỷ thứ 8). Nhưng nó đã bị thiêu rụi bởi những tên cướp biển người Java vào năm 774. Và được xây dựng lại vào năm 784 bằng gạch và đá nung.
Với chiều cao 22,8m, Ponagar là tháp Chàm cao nhất trong vùng. Nó cũng chứa đựng một câu chuyện về sự tôn thờ Bharati, một vị thần mười vũ trang, người có vai trò tương tự như thần Ponagar.
Tháp Ponagar hiện nay là những gì còn sót lại từ năm 1050 khi một số cuộc trùng tu được thực hiện dưới sự giám sát của Vua Jaya Paramesvaravarman. Các di tích khác xung quanh tháp Ponagar cũng đã được tu sửa nhiều lần.
Tháp Chàm có một phần thân và ba tầng, trên đỉnh có đặt một tảng đá hình linga. Sát bên là tháp Nam với thân vuông, mái tròn. Phía Đông Bắc là ngôi đền hai tầng trông giống như một ngôi nhà sàn lợp ngói hình con thuyền. Gợi nhớ đến kiểu nhà sàn nguyên thủy được chạm khắc trên trống đồng Đông Sơn.
4 Tháp Chàm Po Rome
Quần thể kiến trúc Porome tọa lạc tại làng Hậu Sanh (Palei Thuen) ngày nay, xã Hữu Đức, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận. Tháp Chàm Po Rome được xây dựng giữa thế kỷ 15 và 16.
Nó bao gồm:
– một tháp (Kalan) dành riêng cho vua Po Rome
– một ngôi đền nhỏ dành riêng cho Nữ hoàng Po Rome
– một tấm bia thờ bằng đá Kut dành riêng cho Nữ hoàng Po Rome
Các công trình kiến trúc tôn giáo của người Chăm các thời kỳ tiếp theo thường được làm bằng gỗ, mái lợp ngói. Chúng trông nhẹ hơn nhưng dễ bị xói mòn hơn. Kút (lăng mộ hay bia thờ bằng đá) thể hiện phần nào ảnh hưởng từ kiến trúc Việt Nam.
So với các tháp Chàm khác, thiết kế của tháp Po Rome kém tinh tế và xa hoa hơn về mặt trang trí. Tháp và đồ trang trí của nó chủ yếu được tạo ra bằng gạch. Nó có 4 tầng, bao gồm một tầng chính và ba tầng mái.
Tầng chính có lối vào chính hướng Đông, được trang trí bằng Tượng thần Siva và biểu tượng lửa. Ba mặt còn lại của tầng này được khắc các vị thần địa phương đang ngồi. Ba tầng trên cùng có cấu trúc giống nhau với một tháp nhỏ trên mỗi góc được trang trí bằng hoa sen đá và ngọn lửa.
Bên trong tháp Chàm có tượng Vua Po Rome cao 1,2m. Và bên cạnh là tượng bán thân của một người phụ nữ được gọi là Nữ hoàng. Bên ngoài tháp có tượng nữ hoàng khác và lăng mộ của vua Po Rome! Và các bà vợ của ông.
5 Tháp Chàm ở Mỹ Sơn
Nhóm tháp Chàm ở Mỹ Sơn thuộc xã Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam. Nằm cách thành phố Đà Nẵng 70km về phía Tây Nam. Đây là một nhóm các di tích kiến trúc Hindu nổi tiếng với những ngôi đền và tháp được xây dựng trong một thung lũng tròn, đường kính 1,5 km, từ thế kỷ thứ 7 đến thế kỷ thứ 13. Các đơn vị bảo tồn đã biến Mỹ Sơn thành khu bảo tồn văn hóa.
Các cuộc khai quật khảo cổ cho thấy một số lăng mộ được thiết kế để hỏa táng các vị vua Chăm. Kiến trúc Chăm bắt đầu thịnh hành ở Mỹ Sơn từ thế kỷ thứ 4 (dưới thời trị vì của Bhadravarman) với việc xây dựng các ngôi đền thờ Linga và vị thần tối cao Bhadresvara, Đấng bảo vệ tất cả các vua chúa Chăm.
Lúc đầu, các di tích được xây dựng bằng gỗ. Sau nhiều trận hỏa hoạn nghiêm trọng, các vị vua Rudravarman và Sambhuvarman quyết định xây dựng các tượng đài và tháp bằng gạch.
Lối vào của các đền tháp Chàm ở Mỹ Sơn luôn hướng về phía Đông Những công trình này cho chúng ta hình dung về sự thay đổi của kiến trúc Chăm qua nhiều thế kỷ. Mỹ Sơn được tổ chức UNESCO chứng nhận là di sản văn hóa thế giới năm 1999.
6. Tháp Po Klong Garai
Tháp Po Klong Garai gần thành phố Phan Rang-Tháp Chàm, tỉnh Ninh Thuận. Đây là điểm đến hấp dẫn cho du khách muốn tìm hiểu văn hóa của đồng bào dân tộc Chăm.
Tháp được xây dựng vào cuối thế kỷ 13 và đầu thế kỷ 14 để vinh danh vua Po Klong Garai (1151-1205). Trong thời gian trị vì của mình, nhà vua chú trọng phát triển nông nghiệp. Hai công trình do ông xây dựng là Đầm Nha Trinh và rạch Chăm, đến nay vẫn còn.
Được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trao giấy công nhận là di tích kiến trúc, nghệ thuật và điêu khắc năm 1979. Tháp Chàm Po Klong Garai có ba công trình kiến trúc lớn nhỏ khác nhau: Tháp chính, tháp cổng và Hỏa (tháp lửa).
Với chiều cao hơn 20 mét, tháp chính là nơi người dân tôn thờ vua Po Klong Garai. Tháp có cổng cao hơn tám mét trong khi tháp Lửa cao khoảng 9 mét. Các bề mặt của tháp được chạm khắc hình người, rồng, lá cây và những con bò thiêng bằng đá và gốm sứ.
Theo tín ngưỡng của người Chăm, tháp lửa là nơi an nghỉ và lưu giữ những vật phẩm dùng trong nghi lễ cổ xưa. Còn cổng tháp là nơi mọi người có thể nghỉ ngơi để tìm lại sự bình yên! trước khi bước vào tháp chính.
Điểm độc đáo của tháp Chàm Po Klong Garai nằm ở những viên gạch đất sét! Được sử dụng để xây dựng nó và loại keo dùng để kết dính những viên gạch đó lại với nhau. Keo được cho là được làm từ chiết xuất từ một loài thực vật có tên là Dipterocarpus alatus. Một loại cây rừng nhiệt đới phổ biến ở Thái Lan, Campuchia, Lào và Việt Nam. Làm thế nào mà chiết xuất Dipterocarpus alatus. Trộn với các vật liệu khác để tạo ra keo vẫn còn là một bí ẩn.
7. Tháp Nhạn – Tháp Chàm Phú Yên
Nếu bạn đến thăm Phú Yên, Tháp Nhạn 800 năm tuổi nằm trong danh sách điểm tham quan với ghềnh Đá Đĩa, đầm Ô Loan, vịnh Xuân Đài và cảng Vũng Rô.
Hình ảnh của tháp Chàm được phản chiếu trên sông Đà Giang bên dưới, gần Quốc lộ 1. Nó được xây dựng bởi người Chăm vào cuối thế kỷ 11 hoặc đầu thế kỷ 12. Miếu bằng gạch cổ cao 25m, bốn tầng, mỗi cạnh hình vuông 11m. Dấu tích có giá trị của nền văn hóa Chăm đã tồn tại qua nhiều cuộc xung đột qua nhiều thế kỷ và nhiều bức chạm khắc được bảo tồn tốt.
Tháp Nhạn cũng giống với các tháp Chàm khắc, đều gắn với một sự tích thần thoại được người dân truyền miệng cho nhau nghe. Chuyện rằng có một tiên nữ đã giáng trần để chỉ dạy người dân dệt vải, cày cấy,…Giúp đỡ cuộc sống dân làng đỡ khốn khó. Sau khi đã truyền đạt hết mọi thứ, tiên nữ liền trở lại tiên giới. Người Chăm Pa vì nhớ ơn nàng đã lập lên ngọn tháp trên đỉnh núi ngày thờ phụng mỗi ngày.
Khung cảnh từ Tháp Nhạn thật tuyệt vời. Nơi đây nhìn bao quát cánh đồng lúa bát ngát, núi Đá Bia kỳ vĩ và sông Giang Đà uốn lượn. Chiều cao của tháp là 23,5m với 3 phần chính là tầng hầm, phần thân và phần đỉnh.
Tầng hầm có dạng hình vuông, mỗi cạnh 10m. Thân xe thẳng đứng với các trụ thẳng khác nhau ở bốn phía mang lại cảm giác vững chãi và sang trọng. Đỉnh là bản điêu khắc mô tả Núi Meru trong Thần thoại Hindu.
Kết Luận
Tháp Chàm là di tích của người Chăm pa còn tồn tại trên thế giới ngày nay. Những ngôi tháp Chàm được dựng lên đều có câu chuyện và kiến trúc của riêng nó. Đừng quên ghé thăm và tham quan những ngôi tháp này nếu bạn có dịp nhé!
