Tôm hùm đất là đặc sản rất được ưa chuộng tại Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, loài vật này cũng gây nhiều tranh cãi ở các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Vậy nguyên nhân là do đâu và như thế nào? Cùng giải đáp thắc mắc đó qua bài viết sau đây.
Nội dung bài viết
1. Tôm hùm đất là gì?
Có nhiều tên gọi khác nhau cho loài giáp xác này, tên Tiếng Anh được gọi phổ biến của chúng là crayfish hoặc crawfish. Ở Việt Nam, tôm càng đỏ hay tôm rồng cũng là những cái tên thường được sử dụng để nói về tôm hùm đất.
Tôm hùm đất có ngoại hình tương tự như tôm hùm Alaska nhưng kích thước lại có phần khiêm tốn hơn nhiều. Chúng sinh sống ở vùng nước ngọt, ven các vũng bùn, ao hồ và có thể tồn tại lâu trong điều kiện trên cạn. Chúng thông thường có chiều dài cơ thể ngang ngửa bàn tay người lớn, cân nặng dao động từ 30-50g. Cơ thể chúng được vỏ che kín, có màu nâu đất, chia thành hai bộ phận chính là đầu ngực và bụng.
Tôm hùm đất là loài ăn tạp. Chúng ăn cả động vật sống, động vật chết và thực vật. Bên cạnh đó, tốc độ sinh sản còn rất nhanh. Một con cái có thể sinh ra 300 đến 800 trứng một lần vàthời gian nở của trứng là vào mùa xuân. Nhìn chung, đây là loài có tính thích nghi rất cao, sinh sản nhanh, chống chịu cực kỳ tốt với thay đổi môi trường.
2. Đặc sản tôm hùm đất
Tôm hùm đất rất được ưa chuộng tại Mỹ, đặc biệt là ở tiểu bang Louisiana nơi có dòng sông Mississippi chảy qua, là điều kiện sống lý tưởng cho loài vật này.
Ở Louisiana và khắp nước Mỹ, chế biến và thưởng thức tôm hùm đất từ lâu đã trở thành truyền thống của nhiều gia đình. Không chỉ được dùng tại nhà, bạn có thể dễ dàng thưởng thức ở bất kỳ đâu và vào bất kỳ thời gian nào trong năm.
Công thức tôm hùm đất phổ biến nhất là món hầm trong sốt cajun, ăn kèm khoai tây và bắp Mỹ.
Cajun là hỗn hợp sốt có màu đỏ đặc trưng từ các loại ớt và bột ớt cùng các loại lá có mùi thơm khác để dậy mùi.
Thịt tôm thấm đẫm nước sốt cay nồng cả trong lẫn ngoài, rất phù hợp cho những buổi tụ họp thân mật và ấm cúng.
Tôm hùm đất hầm sốt cajun phổ biến đến nỗi hằng năm, có những lễ hội chỉ bày bán duy nhất món ăn này.
Tại các lễ hội này, hàng trăm tấn tôm hùm đất sốt cajun được tiêu thụ bởi người dân trên khắp nước Mỹ.
Một người có thể ăn 3-4 kg tôm hùm đất là chuyện bình thường vì như đã nói ở trên, chúng chỉ nặng vỏ. Vỏ tôm hùm đất cứng cáp nhưng khi hấp, luộc, lớp vỏ dễ dàng bở và tách ra. Do đó, có thể quan sát thấy tốc độ ăn tôm hùm đất là rất nhanh. Chỉ cần bẻ ngược phần đầu và phần thân tôm hùm đất về 2 phía để lộ phần thịt sau đó đưa vào miệng để mút thịt ra.
Cứ vậy, từng động tác vặn tôm được thực hiện thoăn thoắt, trong chốc lát đã vơi nửa cả một nồi to. Tại Trung Quốc, tôm hùm đất cũng được yêu thích không kém. Tôm hùm đất là món nhậu khoái khẩu của người Trung Quốc vào mùa hè, nhất là khi xem tivi hay bóng đá.
Năm 2018, các nhà hàng tại Nga thậm chí đã nhập 100.000 con tôm hùm đất để thu hút du khách Trung Quốc nơi đây đến xem World Cup, tạo nên cơn sốt tôm hùm đất tại Nga. Tương tự như ở Mỹ, các món ăn được từ tôm hùm đất ở Trung Quốc cũng được chế biến với các gia vị cay vốn là đặc trưng của nền ẩm thực Trung Hoa.
Hơn thế nữa, ở các quốc gia nơi có nhiều cư dân gốc Hoa như Singapore hay Mã Lai, các món từ tôm hùm đất cũng được ưa dùng bởi người dân bản địa. Tôm hùm đất xào tỏi là món ăn dễ dàng bắt gặp trong bữa ăn thường ngày.
Các hộ gia đình sinh sống ven hồ, họ thường tự tay bắt tôm hùm đất sau đó tự đem về nhà chế biến. Có thể thấy, độ phổ biến của tôm hùm đất ở Trung Quốc có thể so sánh với các thực phẩm thông thường như thịt gà hay thịt heo.
- Thông tin tham khảo: Cháo tôm kỵ với rau gì?
3. Tôm hùm đất được nuôi như thế nào?
Tôm hùm đất là loài bản địa vùng Bắc Mỹ, lần đầu tiên du nhập vào Trung Quốc vào thập niên 1930.
Hiện nay, tôm hùm đất được nuôi rộng rãi tại Trung Quốc, chủ yếu ở các tỉnh Hà Bắc, Hồ Nam, Giang Tô, An Huy và Giang Tây, chiếm 95% tổng sản lượng tôm hùm đất của cả nước.
Tôm hùm đất đang được tiêu thụ mạnh mẽ và nó dần trở thành mặt hàng thủy sản phổ biến trên các kênh thương mại điện tử cũng như chợ truyền thống. Theo thống kê, trong năm 2017, sản lượng tôm hùm đất của Trung Quốc đạt gần 900.000 tấn, mang lại doanh thu 60 tỷ CNY, tương đương 9,5 tỷ USD. Diện tích nuôi loài này tại Trung Quốc khoảng 600.000 ha và đang được tiếp tục mở rộng.
Sinh sản tự nhiên
Mùa sinh sản của tôm hùm đất bắt đầu từ tháng 9 đến tháng 10 hàng năm.
Suốt quá trình sinh sản tự nhiên trong ao, tỷ lệ thả con đực trên con cái là 3:1.
Nếu nhiệt độ nước thấp, con cái ôm trứng đào lỗ trong ao và trú ngụ cho đến mùa xuân sang năm khi nhiệt độ tăng cao.
Nuôi ghép với cà ra
Đây là một mô hình nuôi kết hợp hiệu quả. Tôm hùm đất được nuôi ghép với cà ra – một loại cua lông nước ngọt phổ biến ở Trung Quốc. Vì cùng là loài giáp xác, cua lông Trung Quốc và tôm hùm đất không tiêu diệt lẫn nhau, thích hợp nuôi chung vì tương đồng về thức ăn. Sản lượng tôm hùm đất và cà ra trung bình khoảng 1.500 – 3.000 kg/ha. Tương tự tôm hùm đất, cà ra Trung Quốc cũng là một đối tượng nuôi thương phẩm có giá trị kinh tế và là món ăn được ưa chuộng tại quốc gia này.
Nuôi đơn trong ao
Đây là cách nuôi tôm hùm đất cho hiệu quả cao nhất, với sản lượng trung bình 1.500 – 3.000 kg/ha. Rong lá liễu đặc biệt thiết yếu trong các hệ thống nuôi ghép và nuôi đơn vì nó cung cấp nơi trú ngụ lý tưởng cho tôm. Loại rong này đồng thời ngăn chặn thiên địch của tôm hùm đất trong giai đoạn lột xác.
Lượng rong thường chiếm 60 – 70% diện tích ao. Quá ít rong trong ao dẫn đến mật độ tôm cũng ít theo. Một điều khó là nông dân kìm hãm sự phát triển của rong để tránh thực vật phù du sinh sôi, làm giảm chất lượng nước ao. Điều này có thể dẫn tới tình trạng thiếu rong và làm tăng rủi ro trong quá trình nuôi tôm.
Ngoài ra, khi tôm hùm đất có dấu hiệu kiếm ăn từ rong thì có nghĩ là lượng thức ăn công nghiệp đang bị thiếu, cần bổ sung. Sản lượng tôm hùm đất ở Trung Quốc tăng mạnh qua các năm là thế nhưng đôi khi vẫn phải nhập khẩu từ Mỹ để có thể đáp ứng nhu cầu của đất nước đông dân nhất thế giới.
4. Tôm hùm đất – Mối hại ngoại lai
Ở nước ta vào cuối năm 2018, đầu 2019 rộ lên phong trào ăn tôm hùm đất nhập khẩu từ Trung Quốc. Với giá dao động từ 250.000 đến 400.000 đồng một ký, bạn có thể dễ dàng mua tươi sống hay chế biến sẵn trên các trang mạng.
Ngay khi biết tin, bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ngay lập tức có công văn hỏa tốc yêu cầu các ban ngành địa phương liên quan ngăn chặn sự phát tán của sinh vật này ra môi trường tự nhiên.
Tôm hùm đất, tưởng chừng là đặc sản ngon khó cưỡng nhưng tại sao lại bị cấm nhập khẩu?
Khi kiểm tra các lô hàng xuất xứ từ Trung Quốc cho thấy cho dù trải qua một quãng đường dài nhưng chúng vẫn sống tốt.
Chúng thậm chí vẫn còn rất khỏe mạnh, có thể bò lổm ngổm ngay lập tức trong điều kiện đóng kín ẩm thấp như vậy. Điều này không có gì lạ vì tôm hùm đất có sức sống rất mãnh liệt. Dù ở môi trường nước mặn hay nước lợ thì bầy đàn tôm hùm đất cũng dễ dàng chiếm lĩnh không gian sống.
Thực chất, vào năm 2006, Việt Nam đã từng nhập khẩu loại tôm này từ Trung Quốc và nuôi thử nghiệm ở Phú Thọ. Kết quả nghiên cứu sau đó cho thấy tôm hùm đất là một mối nguy hại, không phù hợp để nhân giống tại Việt Nam. Trước hết, loài tôm này có tập tính đào hang để ẩn náu và sinh sống với độ sâu có thể xuống tới 2m cùng đường kính lên tới 10cm.
Điều này khiến phần đất nền bị suy yếu, gây xói mòn và sạt lở ở khu vực ven bờ, đồng thời làm hư hại đến hệ thống tưới tiêu nông nghiệp. Tôm hùm đất còn là loài ăn tạp, chúng phá hoại hoa màu, tiêu diệt các loại tôm cá sống trong khu vực, gây tổn thất nặng nề đến hệ sinh thái.
Với đôi càng to khỏe, dòng tôm này có thể cắt ngang thân lúa cứng, ăn tất cả các loại búp cây non, thậm chí cả tôm cá nhỏ. Bên cạnh đó, tôm hùm đất còn mang mầm bệnh, dễ dàng truyền sang các loài sinh vật bản địa. Mối bận tâm này càng lớn hơn khi du nhập vào Việt Nam là hàng lậu, chưa qua kiểm dịch. Thật chất tại Trung Quốc, điển hình là ở sông Trường Giang, đang phải hứng chịu nhiều hậu quả nặng nề từ việc mất cân bằng sinh thái do tôm hùm đất gây ra.
Như vậy có thể thấy, chỉ cần một vài con phát tán ra đồng ruộng Việt Nam, chúng sẽ nguy hại hơn ốc bươu vàng gấp nhiều lần. Cho đến tận bây giờ, Việt Nam vẫn chưa thể khắc phục hoàn toàn ốc bươu vàng. Vậy tình hình còn phức tạp đến như thế nào đối với loài động vật ‘‘kiên cường’’ như loài tôm này?
Về giá trị kinh tế, tôm hùm đất thực ra không mang lại giá trị cao như mong đợi. Vì thân hình chủ yếu chỉ là vỏ và tứ chi, phần thịt ăn được rất khiêm tốn. Với mức giá tầm 400.000 đồng cho một cân, người mua sau giai đoạn chế biến và bóc vỏ thì chỉ giữ lại được khoảng 3 lạng thịt. Thật chẳng bỏ công.
Nếu đem so sánh với các loài tôm nước ngọt khác như tôm càng xanh hay tôm thẻ, có thể nói tôm hùm đất vừa mắc lại vừa ‘‘dở’’ vì không hợp khẩu vị người dân Việt Nam.
Kết
Tôm hùm đất gây nhiều tranh cãi trái chiều từ lợi ích đến độ ngon của nó. Dù sao đi nữa, chúng cũng đang rất thịnh hành ở Mỹ và Trung Quốc, những nơi phù hợp với việc nhân giống chúng.
Xem thêm:
